رشد حرکتی نوزاد شامل فرآیندهایی است که طی آن کودک مهارت‌های حرکتی ظریف و درشت را یاد می‌گیرد. این مهارت‌ها شامل کنترل گردن، نشستن، خزیدن، ایستادن و در نهایت راه‌رفتن است. رشد حرکتی نه‌تنها نشانه‌ای از سلامت عصبی و جسمی نوزاد است، بلکه زمینه‌ساز رشد شناختی، اجتماعی و عاطفی کودک نیز می‌باشد.
مراحل رشد حرکتی ماه‌به‌ماه
0 تا 2 ماه: نوزاد هنگام دراز کشیدن به پشت، دست و پا را به‌صورت غیرارادی حرکت می‌دهد. در حالت دمر، می‌تواند سر را برای لحظاتی بالا بیاورد.
2 تا 4 ماه: کنترل گردن بهتر می‌شود. نوزاد در تلاش برای چرخیدن از پهلو به پشت است.
4 تا 6 ماه: نوزاد با کمک یا حتی به‌تنهایی می‌نشیند. می‌تواند اسباب‌بازی را بگیرد و آن را از یک دست به دست دیگر بدهد.
6 تا 8 ماه: حرکت به سمت خزیدن، چرخیدن کامل و نشستن بدون کمک.
8 تا 10 ماه: ایستادن با تکیه، شروع چهار دست و پا رفتن، گرفتن اشیاء با دقت بیشتر.
10 تا 12 ماه: ایستادن بدون کمک، برداشتن اولین قدم‌ها، و استفاده از حرکات دقیق‌تر با دست‌ها.
نقش والدین در تقویت رشد حرکتی
- زمان گذاشتن برای بازی در حالت دمر (Tummy Time): این فعالیت عضلات گردن، شانه و پشت را تقویت می‌کند.
- تشویق به جست‌وجو و حرکت: گذاشتن اسباب‌بازی در فاصله‌ای که نوزاد برای رسیدن به آن تلاش کند.
- استفاده از فضاهای ایمن و باز: برای تمرین نشستن، خزیدن و راه رفتن، فضاهای آزاد و بدون مانع اهمیت دارد.
- حمایت عاطفی و کلامی: تشویق‌های کلامی و لبخند والدین، انگیزه تلاش را در کودک بالا می‌برد.
چه زمانی باید نگران تأخیر حرکتی بود؟
برخی نشانه‌ها ممکن است نیاز به بررسی تخصصی داشته باشند:
عدم کنترل سر پس از 4 ماهگی.
ناتوانی در نشستن تا 9 ماهگی.
عدم تمایل به حرکت یا استفاده از یک طرف بدن.
عدم تلاش برای ایستادن یا راه‌رفتن تا 15 ماهگی.
در صورت مشاهده این موارد، بهتر است با پزشک متخصص رشد کودک یا کاردرمانگر مشورت شود.
تمرینات ساده برای تقویت عضلات و هماهنگی:
گرفتن دست‌های نوزاد و کمک به نشستن و ایستادن.
قرار دادن توپ‌های نرم در اطراف کودک برای تشویق به غلت‌زدن.
بازی با اسباب‌بازی‌هایی که نیاز به فشار دادن، کشیدن یا ضربه‌زدن دارند.
ماساژ پاها و بازوها با حرکت‌های نرم برای افزایش آگاهی بدنی.
رشد حرکتی پایه‌گذار استقلال کودک است. با ایجاد فضای امن، فرصت‌های کافی برای حرکت، و حمایت احساسی مداوم، والدین می‌توانند نقش مؤثری در رشد سالم حرکتی نوزاد ایفا کنند و مسیر رشد کودک را هموارتر سازند.
