قشقرق یا انفجارهای هیجانی، بخشی طبیعی از رشد عاطفی کودکان بین 1/5 تا 5 سال هستند. این رفتارها معمولاً زمانی رخ می‌دهند که کودک توانایی بیان احساسات یا خواسته‌های خود را ندارد یا با ناکامی مواجه می‌شود. درک دلیل این رفتارها و دانستن روش‌های مناسب برای واکنش، می‌تواند زندگی والدین را ساده‌تر و تربیت کودک را مؤثرتر کند.
قشقرق چیست و چرا رخ می‌دهد؟
قشقرق شامل رفتارهایی مانند جیغ‌زدن، گریه، کوبیدن پا، پرت‌کردن وسایل یا حتی افتادن روی زمین است. دلایل اصلی بروز این رفتارها:
ناتوانی در بیان احساسات و خواسته‌ها
خستگی، گرسنگی یا تحریک بیش‌ازحد
تلاش برای استقلال و ابراز اراده
جلب توجه یا واکنش والدین
این رفتارها اگرچه پرتنش هستند، اما بخش طبیعی رشد مهارت‌های هیجانی کودک به‌شمار می‌آیند.
چگونه از وقوع قشقرق پیشگیری کنیم؟
- ایجاد ساختار و پیش‌بینی‌پذیری: کودکان در محیط‌های با برنامه ثابت (مثل وعده‌های غذایی و خواب منظم) آرام‌ترند.
- آموزش نام‌گذاری احساسات: با استفاده از کتاب یا بازی به کودک بیاموزید احساساتش را بیان کند.
- انتخاب‌های محدود و کنترل‌شده بدهید: مثلاً بپرسید “می‌خواهی لباس قرمز بپوشی یا آبی؟”
- اجتناب از گرسنگی و خستگی: این دو عامل بیشترین نقش را در تحریک‌پذیری کودک دارند.
هنگام قشقرق چه باید کرد؟
آرام بمانید: واکنش هیجانی والدین باعث تشدید بحران می‌شود.
واکنش زیاد نشان ندهید: اگر قشقرق برای جلب توجه است، توجه منفی هم نوعی پاداش است.
کودک را در محیطی امن تنها بگذارید (در صورت بی‌خطر بودن) تا خودش آرام شود.
همدلی اما قاطعیت: به کودک بگویید “می‌دانم ناراحتی که بستنی نمی‌گیری، اما زمان خواب است.”
بعد از قشقرق: فرصت آموزش
پس از آرام شدن کودک، گفت‌وگوی کوتاهی برای بازتاب احساسات و آموزش رفتار مناسب داشته باشید:
“وقتی عصبانی هستی، می‌تونی بگی ناراحتم، به‌جای جیغ زدن.”
روش‌هایی مثل نفس عمیق، گرفتن دست والد یا رفتن به گوشه آرام می‌تواند به کودک معرفی شود.
همچنین می‌توان از قصه‌گویی، نمایش عروسکی یا نقاشی برای پردازش احساسات کودک استفاده کرد.
قشقرق نشانهٔ کودک بدرفتار نیست، بلکه علامت ناتوانی در تنظیم هیجانات است. والدین با حفظ آرامش، فراهم کردن محیط حمایتی و آموزش تدریجی مهارت‌های بیان احساسات می‌توانند به فرزند خود کمک کنند تا از این مرحله با سلامت روان عبور کند.
